Nire ustez, ametsen arrakala badago, eta oraindik ere gizartean mantentzen da. Txikitatik gauza desberdinak irakatsi dizkigute kontrako sexuen aurrean. Neskek arrosa, makillajea, sukaldea… gizonek autoekin, suarekin, futbolarekin, urdinarekin… jolastu behar duten bitartean. Lehen, gure gizartea oraingoa baino askoz matxistagoa zen, jainkoari esker, gauzak gutxi aldatzen baitira, orain nola gauden jakin gabe. Ametsen arrakala buruan sartzera behartu gaituzten beldur bat bezalakoa da niretzat, porrot egiteko beldurra edo urte hauetan guztietan irakatsi digutenaz bestelako zerbait egiteko beldurra, eta ez egiteko beldurra, zure lagunei, familiari, ezagunei… iruzur egiteko beldurrez.

Askotan horrelako arazoak edo antzekoak gertatzen dira ofizioetan, emakume batek ez du gizon batek adina kobratzen, nahiz eta lan bera egin, orduak… Ez dago azalpen koherenterik, azalpen bat zehatzagoa izanik. Eta bidegabea izan arren, eta kexatu izan garen arren, oraindik ere badira emakume izate hutsagatik gutxiago kobratzen zaion lanbide asko. 

Eskerrak matxismoaren eta abarren agerpenak existitzen diren. Horrela, Jainkoari esker, gauzak txikiagora aldatu ahal izan ditugu, eta gogamenen bat edo beste ireki, nahiz eta denbora asko daramagun. Onak itxaroten omen du, denborak aurrera egin ahala ikusiko dugu egia den ala ez. Ez dakit noiz enteratuko diren ez dela logikoa emakume izateagatik gutxiago kobratzea, edo «arraroa» izatea «futbola» asko gustatzen zaiola, mutilekin gehiago ibiltzea gustatzen zaiola, «Mutilentzako» arropa erabiltzen duela… iruzkin zentzugabe eta are iragarki horien erruz, okerrena mutikoentzako eta neskatoentzako nabitate-opariak esaten dituzten iragarkiak direlako.

Beraz, ez dut uste mundu guztiaren pentsamendua aldatu ahal izango dugunik, baina bai jende askorena, ahalegin eta dedikazio handiari esker. Eta zuk, zer pentsatzen duzu? Ametsen bretxa existitzen pentsatzen duzu ala?

Unibersoa dena dela erakutsi digute, baina benetan hori da? Nire ustez, unibersoa existitzen da, hori besterik ez baitut buruan. Baina zerbait galdetzen diot neure buruari idatzi behar dudanean: irakasten digutena benetakoa al da? Askok diote gizakia ilargira iristea gezurra dela, eta beste batek, berriz, berdea dela. Baina ondo pentsatuta, ilargira iritsi eta bizirik irautea zein zaila den ikusita, ez dut uste argazki bat ateratzea pentsatuko zutenik. Hori pentsatu zuten eta argazkiak benetakoak dira, auskalo. Egia esan, txikitatik pentsatu dut zein «dibertigarria» izan beharko nukeen eta ilargiari, zapaltzeari, larritasunik ez izateari… baina, aldi berean, beldur handia ematen dit, oso bidaia luzea da eta gauza asko aldatzen dira. Gainera, horrekin zerikusia duen zerbait ikasi beharko nuke, eta ez zait hainbeste gustatzen puntu horretara iristeko, eta pentsatuz edonor ez doa ilargira. 

Kultur klasean espazioarekin, munduarekin, planetekin, astronautekin… lotutako film bat ikusi genuen eta nahiko gustuko dut eta benetan unibersoa hori bada, sinestezina da. Sekulako intriga sortzen dit planeta horiek benetan horrelakoak ote diren jakiteak, ilargia horrela ote den jakiteak, galaxiak, zulo beltzak… eta zulo beltzen barruan zer dagoen jakiteak? (hil gabe) hil zaitezkeela baieztatzen dizu norbaitek? espazioak izan dezakeen energia horrek jakin-mina sortzen dit. Ez dut uste gezurra denik unibersoari buruz esaten duten guztia. Baizik eta Nasa bezalako lanak, atronautak… gezurra litzateke eta ez dakit, benetan ez dute ezer irabazten benetan gezurretan. Eta dena gezurra bada, zorionak ezerezerako sortu dituzten gezur handiak.

Gai hau alde batera utzita, uste dut beste planeta batean bizitza egon badaiteke, baina uste dut inoiz ez garela iritsiko planetaz aldatu behar izatera, eta ondo pentsatuz gero, aldatu beharko bazenu, bidaia asko egin beharko zenituzkeela eta diru asko eta asko kostako litzatekeela. Egia esan, ez luke ezertarako balioko.

Nire ustez, sare sozialak denbora-pasa bat dira, baina alde txarrak ditu alde onak baino gehiago, konturatu gabe lotuta gauden zerbait da, nahiz eta gero eta gehiago jabetzen garen horretaz, baina erabiltzen jarraitzen dugu. Badakit lotuta nauela, baina erabiltzea gustatzen zaidan zerbait da, instagram, twitter eta whatsap izan daiteke. Sare horiek dira gehien erabiltzen ditudanak, baina gehiago ditut, hirurekin geratu beharko banu, zalantzarik gabe, aipatu ditudan aurrekoekin izango lirateke, gainerakoak antzekoak izan baitaitezke eta erabilera bera baitute.

Sare sozialak zentzu askotan arriskutsuak direla uste badut, haren erruz konplexuak izan ditzakezu, beste pertsona batzuk bezalakoak izan nahi zenuke, ziberbullyinga egin dezakezu, jazarpena egin… kontu handiz ibili behar da nola erabili eta, batez ere, nola eraman behar dut. Beti jakin behar dugu zer egiten dugun, eta, batez ere, nahi dugulako egin behar dugu, eta ez besteei atsegin emateko, eta hori da guztioi gertatzen zaiguna, sare sozialetan ez garen zerbaiten itxura egiten dugu, arbuioaren edo isekaren beldur garelako. Hori denoi gertatzen zaigu noizbait, eta nik uste dut denborarekin eta adinarekin pasatzen dela eta aurre egiten zaiola bakoitza den bezalakoa dela eta inor ez dela beste inor baino gutxiago.

Nire ustez, sare sozialek izan dezaketen alde ona lagunak eta sormena dira. Nire eguneroko bizitzan eta pertsonalean asko lagundu didan jendea ezagutu dut, eta sormenezko instagrametan argazkiak ikusteak gauza berrietara zabaltzen dit irudimena. Egun txarrean nagoenean, sare sozialek animatu egiten naute; izan ere, lagunekin hitz egiten dut, barregarriak iruditu dakizkidan bideoak ikusten ditut, etab. Distrakzio taktika bat da, eta hara joaten naiz.

Egia esan, nik uste dut onak baino gauza txar gehiago dituela, adibidez: kritikak egingo dizkizute argitaratzen duzun edozer gauzagatik, denbora librea kenduko dizute, ahalik eta gehien distraituko zaituzte, eta hori kontrolatzen ez badakizu, eragin handia izango duzu ahal duzun zentzu guztietan, bizitza pertsonalean, ikasketetan, lagunartean…

Bai, gizakiongan eragina dute, 60 urtetik gorako pertsonei ez, baina gazteei eta baita 45 urtetik gorakoei ere. Sare sozialekin 14-16 urte inguruan hasten da, edo hori da, hain zuzen, nik bizi izan dudan esperientzia, eta adin goiztiar horretan oraindik ez gara guztiz erantzuleak, eta ez dakigu sare sozialak erabiltzeak zer ekar diezagukeen. Ez dakigu fisikoki eta pertsonalki eragin ahal izango badigu, sare sozialek depresioa, antsietatea… eragin diete gaur egungo haurrei, eta «civerbullying» a ere sortu da.

Txikiak garenez, ez gara konturatzen zer kalte egin diezaiokegun iruzkin soil batekin, eta, aldi berean, ez dakigu zer kalte eragingo digun iruzkin horrek; izan ere, jendeak gutaz zer pentsatzen duen zain gaude, eta beldur hori dela eta, gu geu ez gara. Hortik dator sare sozialetan ikusten duzun guztia ez sinestea, beti saiatzen baikara gauzak igotzen besteei «atsegin emateko» edo gure pertsonarekiko gauza onak pentsatzeko. Hori da sare sozialek sortu diguten beldurra, eta sinestezina da, jakinda ere, beldur horretan sartzen naiz. Besteei gustatzen zaienaren zain gaude, guri gustatzen zaigunaren zain egon beharrean, eta guk nahi duguna egin nahi dugu, nahi dugulako, gustatzen zaigulako eta kito.

Denbora aurrera joan ahala, hobeto daramagu igo, argitaratu, komentatu… nahi duguna, besteek zer pentsa dezaketen pentsatu gabe, baina, nire ustez, beldur hori beti egongo da, eta ez da inoiz erabat desagertuko gure buruetan.

Ikasi nahi gabe egiten dugun zerbait da, baina egia da badaudela ikasteko arreta gehiago jartzen dugun gauza batzuk, eta interesatzen ez zaizkigun beste batzuk, adibidez: gustuko duzun zerbait bada, ez duzu ikasteko arazorik izango, baina ez bazaizu gustatzen… hori ikastetxean gertatzen da batez ere. Ikasgai gehienak ez zaizkigu gustatzen eta aspertu egiten gaituzte, eta horrek adi ez egotea eta ez harrotzea dakartza. Azterketa egiterakoan beti gertatzen zaiguna da buruz ikasi eta gero botaka egiten dugula azterketan eta hori eginez ez dugu ezer ikasten, agian pixka bat ulertzen dugulako baina normalean ez da asko ikasten. 

Nire ustez, gauza berriak ikasteko eta ezagutzeko modu egokia ez da azterketen oinarria, nik nahiago dut filmak ikusi, kahootak egin, talde-lanak egin… orduak eta orduak eman irakasle bati teoria ematen entzuten. Nire ustez, teoria emanda, lortzen den gauza bakarra da ikasleak aspertzea eta arretarik ez jartzea, eta horrela ez dute ezer ikasten, baina, nire ustez, ez da inoiz aldatuko eta horrela jarraituko du beti. 

Egia bada lan gehiago, kahoots gehiago eta gutxiago aztertzeko eman dudan ideiarekin irakasle gehienek pentsatuko dutela muturrak ukituko ditugula eta barre egingo dugula, normala da eta nik ulertzen dut hori pentsatzea, seguruena jende gehienari gertatuko zaio, baina hori gerta ez dadin, irakasleek oso lan zorrotzak jarriko lituzkete ikasteko. Ezagutzaren helburua gauza berriak ikastea da, eta gauza berri horiei esker, gaitasun handiagoa izatea. Oso garrantzitsua da gauza berriak ikastea; izan ere, dakizunari esker, nor zara ez? Edo hori da nik uste dudana, pertsona hobea izatera irits zaitezkeen gai erlatibo batzuei buruz jakitea, pentsatzeko modu desberdina baitu eta, normalean, horrek gehiago eta hobeto pentsatzea eragiten du.

Filosofiaren ezagutzari buruz gehiago ikasi dudala uste ez dut, nik uste dut beti izan dudala eta ikasten ez den zerbait dela. Denok dugu, gauza berriak ikasteari esker, baina inoiz ez gara horretan gogor pentsatzen hasten, ideiarik ere ez dugula pentsatzen dugu. Are gehiago gustatzen zait lan hauetan idaztea, asko pentsarazten didatelako, eta nire iritzia hain objektiboki eta subjektiboki ematean, dibertigarria eta batez ere bitxia iruditzen zait.

Nire ustez ez. Txikitatik erakutsi digute nolakoa den «errealitatea», baina benetan nola dakigun hori dela benetako errealitatea? Nire ustez, inork ez daki errealitatea zein den, zure egindako ekintza ez bada. Bakoitzak gauzak desberdin ikusten ditu, eta horrek pentsaera desberdina izatea dakar, eta hortik errealitate desberdina. Pentsatzen baduzue, inork ez daki zein den erantzun/egintza zuzena, uste genuena zuzena dela horrela irakatsi digutelako da, baina nork esan zuen zuzena dela, nola zekien? Niri iruditzen zait errealitatea ezin dela ulertu. 

Adibidez, daltonikoek ez dute mundua gure kolore berarekin ikusten, eta horregatik deitzen diegu daltoniko, baina zuri esaten dizutena agian kolore desberdinekoa ikusten duena zu zara? Gehiengoak ez duelako beti irabazten eztabaidetan.

Horregatik, ondorio honetara iritsi naiz: errealitatea ez da existitzen, norberak bere buruan sortzen duen zerbait da, pertsona/motibo/gertakari bakoitzeko… Eta ez dago errealitate zuzenik, eta gizakiok pentsatzen duguna beti ondo egongo da, nahiz eta ados ez egotea, ez dakizu pertsona horrek zer pentsatzen duen pentsamendu hori izateko; orduan, ondo edo gaizki iruditu ahal zaizu pentsatzen duena, eta horretarako daude eztabaidak, eztabaidatzeko. Eta beste pertsona ulertzea edo ulertaraztea.

Bai, noski, oso garrantzitsuak dira pentsatzen ditugun gauzak, pertsona bihurtzen gaituztelako. Bakoitzak bere modua du gauzak ikusteko, eta bere irizpidea du bizitzan, eta denok berdinak ez garenez, ez ditugu pentsamendu berak izango, eta horrexek bihurtzen gaitu pertsona ez? Besteengandik ezberdinak izatea, hori da gustatzen zaidana. Azken finean, imajinatu denak berdinak direla pentsamendu berberarekin… hau da, mundua nola egongo litzatekeen egia, beldurra ere ematen dit hori pentsatzeak. Jainkoari esker, bakoitzak bere modua du gauzak ikusteko, eta beste era batera ikusteko gaitasun hori lehen mailan ikusten dugu, nahiz eta batzuetan kosta egiten zaigun, baina azalpen eta argudio on batekin hori konpon daiteke. Oso garrantzitsua iruditzen zait besteekiko desberdina izatea, ez da bakoitzak bere sentsazioa duela eta pertsona bakoitzak zerbait desberdina oparitzen dizula eta zerbait desberdina ere ekartzen dizula.

Are gehiago, eztabaidatzea gustatzen zait, jakina, haserrerik gabe, baina gustatzen zait. Pentsa dezakezun bezala pentsatzearen sentsazio hori, burutik pasa dakiokeena, eta entretenitzen nauen zerbait den bezala pentsatzen saiatzea, eta gainerakoen iritzia jakitea ez da inoiz beste hori, eta batzuetan iritzia aldatzera ere irits daitezke.

Aske sentitzea oso sentimendu subjektiboa da; izan ere, pertsona bakoitza desberdina da eta ez ditugu gustu, pentsamendu eta abar berdinak nire ustez aske sentitzea, egitea, sortzea, lortzea… hainbeste kostatu zaizun zerbait lortzen duzunean da batez ere… Bake-sentimendu hori paregabea da, eta nik uste dut mundu guztia inoiz baino hobeto sentiarazten duela. Aske sentitzeko modu asko daude, aske senti zaitezke; adibidez: aribidean amaitzen duzunean, askatasun hori ez da berdina izango azterketa bat amaitzen duzunean edo karrera bat amaitzen duzunean… 

Bideoan azaltzen duena da, bizitzan inbertitzen dugun guztia gero aske sentitzeko dela, hau da, ikasten pasatzen dugu bizitza norbait izateko eta lan egin ahal izateko, eta lan horri esker dirua irabazi ahal izateko, eta diru hori egiten ari zaren guztiaren saria da. Eta noski, diru hori nahi duzun horretan inbertitzen duzu, eta diru hori non inbertitu nahi duzun aukeratu ahal izatea da libre sentiarazten zaituena. Oso garrantzitsua den gauza bat ere esaten du: bizitzen ematen dugun denbora ezin izango dugula berreskuratu, ez erosi, ez ezer, eta ongi/aske sentiarazten gaituena denbora hori gure bizitzan inbertitzen dugun bezala dela. Horregaitik bizitza nahi duzun bezala bizi, ondo pasa eta motibatzen zaizun gauzak egin, aske sentitu eta zoriontsu izan zaitezen. Niri libre eta zoriontsu sentiarazten nauena zerua ikustea daneta zuri?

Nire ustez bai, oso garratzitsua da bakoitzak bere pentsamendu propioa izatea,bizitzan hainbat pentsamendu edukiko ditugu eta jakin behar ditugu nola kudeatu. Oso garrantzitsua da originala izatea eta gauzei buruz zeure iritzia izatea, zer pentsatzen duguna esango ez bagenu, adibidez une desleialetan ez ginateke bizitza honetan aurrera egingo eta nork daki nola egongo ginatekeen orain, ez dut imajinatu nahi ere. Uste dut oso garrantzitsua dela zure irizpideak edukitzea, jendearen artean nabarmentzeko, guztiok berdinak izango bagina, dena kaos bat izango litzatekeelako. Galdera nagusira itzuliz, oso garrantzitsua dela uste dut egoera bakoitzari buruz pentsatzen jakitea, ez dugu inor atzean esateko zer egin behar dugun, zer ez, nola egin … horregatik oso garrantzitsua da zure erabakiak nola hartu jakitea eta utzi alde batetik hirugarrenen pertsoneko erabakiak / pentsamenduak; adibidez, zure lagunekoak, familiekoak … izan daitezke. Horrekin ez dut esan nahi beste jendeari entzun / arreta jarri behar ez diogunik, iritzia edo aholkuak behar badituzu laguntza eskatu, baina ez duzu inoiz ahaztu behar aholkuak eman arren ez dituzula horiek erabili behar, are gutxiago pentsatu hori dela irtenbidea, entzun aholkuak eta ondoren egokien ikusten duzun moduarekin jokatu. 

Hori esanda, esan nahi dudana ondo ulertzea espero dut eta zalantzarik izanez gero, iruzkin eraikitzaileak irakurtzeko prest nago.

Nire ustez pentsamendu kritikoa pentsamendu on eta txar bat da, baina bi aldeetatik gehiago erabiltzen duguna txarra izaten da duda barik. Sozietate honetan asko gustatzen zaigu kritikatzea dena egia esanda, eta nire ere nozki baina jendeak … Gehienetan egiten dutena da kritikatzea mina egiteko baina azkenengo hitza ondo gelditzeko: “baina intentzio onarekin doa ee”.Nire pentsamenduak gehienetan kritikoak izaten dira normalean baina nire ikuspegia eman nahi dudalako eta gehienetan ez dut besteen moduan pentsatzen eta gainera oso burugogorra eta negatiboa naiz orduan besteen moduan pentsatzea gai batzuetan ba sailtasunak ditut. Hau gauza txar bat da baina… kritikatzea asko gustatzen zaigu, baina motiboak ditugunean zeren eta lasaiago uzten digu, nire ustez jende gehienari gustatzen zaio kritikatzen egia esanda, lasaiago usten dizudalako baina hau esan ondoren, gauzak aurpegira esan behar dituzuz lizunetan sartu nahi ez baduzu… bueno hori besteen eskuetan dago, bakoitzak badaki zer egiten duen eta zer ez. Kritikak konstruktiboak ere badauz, horrelako kritikak nik erabiltzen ditut besteen lanak zuzendu eta haien onerako izaten da beti, ez ditut asko erabiltzen kritikak kontruktiboak baina gustokoak ditut geiten ditudanean. Laburbilduz, pentsamendu kritikoak onak baino txarragoak dira eta nire pentsamenduak gehienetan kritikoak izaten dira.

Beharrezakoa da filosofia gure gizartean?

Filosofiari esker gauza/arazo asko zalantzan jarri ditugu, eta konpondu eta zuzendu ahal izan ditugu. Filosofiak gauzak birplantearazten dizkigu, eta horregatik uste dut beharrezkoa dela. Azken batean, bakoitzak gauzak bere ikusteko modua du, eta gehienetan ez gaude adoz besteekin eta gainera esaten duguna gehienetan ere ez dugu beti ondo pentsatzen, horregatik arrazoitu eta azalpenak eman behar ditugu ados jartzeko edo guztiok ulertzeko besteen ikuspuntuak. Hau esanda, bai, nik pentsatzen dut beharrezkoa dela filosofia gure gizartean honetan.